Cztery lata bez Michaela Jacksona

To już cztery lata od śmierci Michaela Jacksona. Z okazji rocznicy odejścia Króla Popu przypominamy jego biografie. Osoba autora "Billie Jean" i "Black or White" budziła (budzi zresztą do dzisiaj) wiele kontrowersji. Czy słuszych - to starali się rozwikłać twórcy życiorysów Jacksona.

"Michael Jackson - Sekrety raju utraconego" ("Michael Jackson: Secrets of lost paradise"), Kevin J. Fox, 1996

Nieautoryzowana biografia Michaela Jacksona wydana w 1996 roku i napisana przez Kevina J. Foxa może być przykładem, jakie błędy determinują jednoznacznie negatywny odbiór życiorysu.

"Sekrety raju utraconego" to chronologiczna historia życia Michaela Jacksona - od jego najmłodszych lat aż do połowy lat dziewięćdziesiątych. Język używany w książce przez autora jest bardzo prosty - niemal żywcem wzięty z plotkarskich gazet. Kevin J. Fox skupia się głównie na życiu prywatnym artysty - nie wyjaśnia jednak najbardziej nurtujących kwestii z życia piosenkarza (jak chociażby ilość operacji plastycznych czy plotki o spaniu w namiocie tlenowym) bardziej skupiając się na plotkach i pogłoskach niż rzetelnym odwzorowaniu faktów. Twórca życiorysu w napisanej przez siebie pozycji zdecydował się umieścić kilka wybiórczych cytatów z wywiadów z Jacksonem, tekstów jego piosenek i ich tłumaczeń czy powszechnie znanych zdjęć w słabej rozdzielczości. Nie wpływa to znacząco na poprawę miernej jakości "Sekretów raju utraconego".

Co ciekawe, w niecały miesiąc po śmierci artysty ten sam autor zaprezentował nową, rozszerzoną wersję biografii Jacksona (pod nieco zmienionym tytułem - "Michael Jackson. Życie i śmierć Króla Popu") - również odebraną negatywnie przez czytelników - wystarczy przytoczyć fragmenty recenzji użytkowników ze strony empik.com: - "W książce jest wiele nieprawdziwych informacji zaczerpnietych wprost z brukowców. Wyjątkowo denerwujące są użyte w niej słowa takie jak "zapewne, chyba lub jak się domyślam" (jean.B) czy "Ta książka pokazuje wiele nieprawdziwych informacji o Michaelu, zaczerpniętych z tabloidów..." (Milenka). Ale biorąc pod uwagę fakt, że pomiędzy śmiercią muzyka a wydaniem "Życia i śmierci Króla Popu" minął niecały miesiąc, trudno oczekiwać, żeby autor zdążył przygotować wartościową nową wersję słabego życiorysu. 

Na portalach aukcyjnych w cenie zazwyczaj nieprzekraczającej piętnaście złotych  dostępne jest pierwsze wydanie "Sekretów raju utraconego". Jest to jedno ze świadectw słabości tej biografii - obok pobieżnego traktowania dorobku artystycznego Michaela Jacksona czy researchu opartego głównie na przeczytaniu innych źródeł (często niezweryfikowanych) opisujących  historię piosenkarza.

"Living with Michael Jackson", Martin Bashir, Julie Show 2003

Dokument angielskiego dziennikarza Martina Bashira to efekt ośmiu miesięcy spędzonych z Michaelem Jacksonem. Od maja 2002 roku do stycznia 2003 artyście nieustannie towarzyszyła kamera brytyjskiej Telewizji Granada.

"Living with Michael Jackson" pokazuje zarówno najbardziej prywatne sceny z życia wokalisty jak i publiczne wystąpienia - widzimy go odpoczywającego w ranczu Neverland, ale też w czasie spektakularnych zakupów czy podczas pobytu w berlińskim hotelu (tutaj powstało słynne ujęcie, w którym Jackson wystawił swoje dziecko poza barierkę balkonu).

Sam dokument nie jest stricte biograficzny - nie posiada chronologicznej struktury - widzimy tylko współczesne sceny, jednak bohater oglądając stare nagrania wspomina dawne wydarzenia, przez co widz ma szansę dowiedzieć się czegoś również o faktach z przeszłości. Martin Bashir umiejętnie panuje nad utrzymaniem gorącej atmosfery - udaje mu się uwalniać emocje Jacksona pytając go o operacje plastyczne, procesy w związku z domniemanym seksualnym molestowaniem dzieci, relacje z kobietami czy trudne relacje z ojcem w dzieciństwie. Dziennikarz nie jest bezstronny, ma gotowe tezy, często bardziej atakuje Jacksona niż próbuje dowiedzieć się prawdy.

Film wyreżyserowany przez Julie Show to komercyjna, nastawiona bardziej na zdobycie widza produkcja niż rzetelna, dziennikarsko-biograficzna praca mająca na celu pokazanie możliwie zobiektywizowanego spojrzenia na życie wokalisty. Przez pryzmat "Living with Michael Jackson" można spojrzeć też na etyczne aspekty dokumentalistyki - granica pomiędzy przedstawianiem rzetelnych (nawet jeśli kontrowersyjnych) informacji a epatowaniem sensacją dla zysku i słupków oglądalności wydaje się być wielokrotnie przekraczana przez Martina Bashira. Najmocniejszych słów użył były menadżer Michaela Jacksona, Dieter Wiesner, wspominając film w rozmowie z The Telegraph: "To go załamało. To go zabiło. Umierał bardzo długo, ale ten proces rozpoczął się tamtej nocy. Wcześniej narkotyki były pomocą, jednak po emisji filmu stały się koniecznością" Ale liczby świadczą o sukcesie dokumentu - jego brytyjską premierę w telewizji ITV obejrzało piętnaście milionów telewidzów, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych pierwsza emisja "Living with Michael Jackson" zgromadziła przed odbiornikami aż trzydzieści osiem milionów widzów.

"This is it", Kenny Ortega, 2009

Od lipca 2009 do marca 2010 miała odbywać się składająca się z pięćdziesięciu występów trasa "This is it". Jednak niespodziewany zgon artysty 25 czerwca 2009 zakończył szanse na powrót Króla Popu. O przygotowaniach do serii koncertów opowiada, wydany już po śmierci wokalisty, film Kenny'ego Ortegi, którego budżet wynosił aż sześćdziesiąt milionów dolarów, co jest niespotykaną sumę jeśli chodzi o dokumenty.

Reżyser (który również współpracował z Jacksonem przy opracowywaniu choreografii) zdecydował się pokazać materiał zarejestrowany w trakcie prób dopiero gdy umarł jego główny bohater - pierwotnie nie było planów upubliczniania tych nagrań. "This is it" łamie konwencję typowego filmowego życiorysu - widzimy w nim artystę niejako wyjętego z kontekstu - Michael Jackson to postać na tyle znana, że wszelkie szczegółowe, niedotyczące omawianych w filmie kwestii, biograficzne wtręty zostały uznane za niepotrzebne. To udany zabieg - dzięki temu twórcy filmu udało się uniknąć niepotrzebnego mieszania wątków.

W przeciwieństwie do dokumentalistyki opartej głównie na chronologicznym opowiedzeniu faktów z życia bohatera filmu, "This is it" skupia się w większości na pokazaniu jego pracy. Kenny Ortega przeprowadził rozmowy z muzykami i tancerzami współpracującymi z Jacksonem i oprócz fragmentów nagrań z prób to ich wypowiedzi są ważnym elementem dokumentu.

Film Ortegi jest najlepiej zarabiającym muzycznym dokumentem wszech czasów - kinowe wpływy wyniosły ponad 260 milionów dolarów. Również krytycy odnieśli się pozytywnie do filmu pokazującego ostatnie prace Michaela Jacksona. Chyba najbardziej znany z nich, zmarły w kwietniu tego roku Roger Ebert pisząc do Chicago Sun Times przyznał, że "This is it" to "niezwykły dokument, coś zupełnie innego niż spodziewałem się zobaczyć".

Postarali się również polscy dystrybutorzy filmu - dołączony do niego został album ze zdjęciami z przygotowań do trasy koncertowej. Również dostępność ("This is it" dostępny jest nawet w salonikach prasowych) dokumentu wydatnie wpłynęła na jego dobrą sprzedaż.

Ostatni obraz, w którym można ujrzeć Michaela Jacksona ma w sobie więcej z kronikarstwa i dokumentalistyki  niż biografistyki, z co pewnością wyróżnia go wśród dziesiątek schematycznych życiorysów i sprawia, że jest pozycją wartą poznania.

Michał Przechera